Jan vun Wääth

Der Jan vun Wääth, jo un et Griet, de Mähd. Dat Kreppche schrieve ich Üch och gään noch ens op. Ävver och nor, wann Ehr et wünscht un hügg evvens ens nit.

Wat mich am Jan faszeneet, es die Karrier, die baal schingk wie wann hä ene Held us enem Computerspill wör: durchkloppe, bes mer ene General es. Nit ze gläuve dä Opsteeg en ener Zigg, en dä de Herkunf mih zällt, wie der Verdeens. Ävver vun vürre:

Ene Buuresonn, jo, dat wesse mir. 1591 gebore es hä, der Äldste vun nüng Blage en der Famillich. Wo hä dann gebore es? Hä es esu ordinär, dat die Information domols nit vun Wäät es: Büttgen bei Neuss, Kleinebroich bei Korschebroich, Linnich bei Jülich un jet südlich dovun Puffedörp strigge sich dröm. Die Oote kennt kaum einer, dämnoh es hä em kölsche Ömland gebore un domet ene Kölsche. Fäädig.

Wie hä fuffzehn es, stirv singe Vatter. Moot hä vürher ald arbeide – för Beldung sin kein Nüsele do -, es hä jetz dä, dä de Famillich durchbrängk. Natörlich gelingk et im nit esu god, wie dem Papp. De Nud es groß. Et Elderhuus muss de Famillich opgevve un sich verkleinere. Mer kann sich vürstelle, wie hadd dä Hungk es, dä do opwähß. Ävver ich denke, et leht en och Flichgeföhl un Ömseech.

Met nüngksehn weed hä Zaldat vun der spanische Armee un es esu düchtig, dat hä en Zigge, en denne noch Fridde herrsch, ald Offiziersrang hät – för ene ungebildte Buur, dä hä es, ald eigentlich nit zo maache. Mer entsenne uns: Lese und Schrieve es nit.

1618 heiß et Protestante gäge Katholicke, der Dressigjöhrige Kreeg brich us. Meddendren Jan als Kürasseer vun der katholische Sigg, wann hä och verscheedentlich de Armee wähßelt. Vun der spanische Armee noh der katholische Liga un noh der kurkölnische Armee. Sing Karrier es steil.

Ävver wat heiß dat? Dat heiß, e Levve lang en der Schlaach üvverläge sin, fit sin, ene flöcke Kopp han, taktisch bedaach Entscheidunge treffe, Glöck han ävver och gewellt sin, ene Kamerad en der Dud ze schecke, met däm mer am Vürovend am Desch gesesse hät, wann et en der Schlaach ene wichtige Vürdeil verschaff. Suwiesu si Gewesse hingedran stelle: schände, verstümmele, avmurkse un plündere – selvs, als dä, dä dä Befähl gitt ov et toleriert. C’est la guerre – dat es der Kreeg. Wann en Armee jet bruch, nimmp se et sich. Un nor wä sing Zaldate hinger sich weiß, hät Erfolg. Un hä hät Erfolg! Hä weed vun de Mächtige op katholischer Sigg aangebedt, wann dem Feind der Aasch esu rääch op Grundies geiht.

1638 weed hä, wie si Pääd en der Schlaach erschosse weed, gefange genomme. Obriss es hä zo dä Zigg. Der Kardinal Richelieu hüchsselvs verlangk, dat hä an Frankreich usgelivvert weed. Veer Johr bruch et, bes ene Ustuusch akzepteet weed – gäge ene schwedische General!

General es hä am Engk vum Kreeg och – un Graf. Vun Adel. Dä kölsche Buur, dä en de Welt trok. 1652 kütt hä am Engk vun singem Levve aan. Vergeftung durch Levvensmeddel, wie mer aannimmp.

Ävver 1883 – 231 Johr noh singem Dud – erringk hä noch ene letzte Seeg:

1883 es Kölle preußisch un domet han Protestante et Regalt. Ene Zesammeschloss vun riche Kölsche em „Kölner Verschönerungsverein“ stellt üvverall en Kölle Pötze un Statue op, domet et hee schöner weed. För der Aldermaat plane se en Marie-Darstellung, die de unbefleckte Emfängnis priese soll. Dat geiht nit met preußische Kommissköpp, die jo, wie gesaht, Prostestante sin.

„Jo, leev Hääre, mer han do och ene General vun de Kürasseere, dä Sonn vun der Stadt es, ärg dekorativ, 17. Johrhundert, jo? Kommiss es rääch? Hä weed och nit op e Pääd gesatz, wie peißische Kaiser.“ Wä bruch ald en Juffer zo dä Zigg… Un esu steiht hä zick 137 Johr vürm Rodhuus, e stolz un würdevoll op singe Zabel gestötz: General Graf Jan vun Wääth. Katholisch.

Mechel