
Hä es doch e biestig Freese
Wann ich an Scharfrichter denke, han ich jo luuter Belder vun stämmige Kääls em Kopp, die nix anderes dun, wie Lück zo quäle ov zo köppe. Et Ramona hät jo die Dag üvver et Entgen Lenarts geschrevve, däm se met zwölf Johr eesch der Kopp avgeschlage un et dann om Scheiterhaufe verbrannt han. Et hät sich nor vürgestallt, dat die dude Mooder sei als Katz besök. Dat, weil et sich op eins öm de noch kleinere Geschwistercher kömmere moot un luuter em Brass wor. Wä hät do noch e Hätz för dä Minsch, dä sujet deit?
Meister Hans
En Kölle kennt mer üvver de Johrhunderte vum Meddelalder üvverhaup nor drei Scharfrichter mem richtige Name. Selvs en offizielle Papiere vum Bürgermeister sprich mer luuter nor vum „Meister Hans“. Do denk mer sich hüggzodags nix mih bei. Mer denk jo, dat es der „Max Mustermann“ vun dozomol, oder? Bei mir war dat esu, bes ich mer gesaht han, dat dat nit sin kann. Un wann mer jet em Netz luurt, fingk mer flöck, dat „Meister Hans“ och ene düstere Zosammehang hät.
„Hans“ es jo en koote Form vun „Johannes“. Jetz denk mer jo als Chress bei „Johannes“ tirek an der „Johannes der Täufer“. Un do kütt et och her, dat mer der Henker „Meister Hans“ gerofe hät. Un zwor es doch am 24. Juni der Namensdag zo Ihr vum Johannes dem Täufer. Et es ävver och nit neu, dat de Kirch chressliche Feste gään grad dann fiert, wann och de Heide gefiert han. Dat Fess es ganz noh beim Fess vun der Sonnenwend em Sommer, die Heide zick Johrtausende fiere. Weil do ene Zosammehang för et falsche Heidnische zo finge es, weed der Düüvel och vürsichtig als „Meister Hans“ ömschrevve. Dat saht doch jetz ald vill üvver de soziale Stellung vum Scharfrichter, oder?
E Levve lang Dressjobs
Dat ene Kääl, dä offiziell ald mem Düüvel vergleche weed, kein Arbeid kritt wie do un ich, es klor. Ich hatt jo die Vürstellung, dat der Henker Nüsele vun der Stadt kritt un dann einfach su e Offer foltert ov ömbrängk. Enä, hä moot en der Rägel en Rechnung schrieve un dat Geld bei der Famillich vum Dude endrieve. Un weil jo oche nit jede Dag einer zo foltere, köppe, vierdeile, verbrenne, pröttele of räddere wor, hät hä all dat zo dun, wat irgendwie kein „Ihr“ hatt.
Hä hatt der Opdrag noh de Trottoirschwalve ze luure un se zo „beschötze“. Natörlich hät hä do de Hand opgehalde. Öm de Kloake hät hä sich och kümmere müsse, also Senke leere un der Dress avtransportiere. Selvsmörder dorf nor hä avschnigge un ungerm Dörpel her usem Huus zerre, nohm Schindanger fahre un verbuddele. Hä dorf se nit einfach durch de Dür erusdrage, weil et jo sin kunnt, dat dann ene Floch om Huus log. Han ich jet Äkeliges vergesse? Bestemmp, e reck ävver.
En Arbeid för Courageete
Och daach ich vun so ener Hinrichtung, dat do dausende Lück stundte un wollte, dat dä Minsch ligg, dä do öm et Levve zo bränge wor. – Wor och verkeht. Enä, sei wollte dat alles akkurat es un hä hee op Ääde sing Strof kritt, domet die Strof, die hä nohm Dud kritt, nit esu hadd es. Die Üvverzeugung, dat mer durch en geräächte Strof Schold sühne kann, wor der Grund, weswäge mer Verudeilte esu trakteet hät. Ävver mih wie nüdig sollte hä och nit ligge.
Dobei kom der Scharfrichter metunger en Brass. Dä sollt der Kopp sauber met einem Schlag vum Liev trenne. Dat es mem Richschwäät nit einfach. Mer muss wigg usholle un met enem gewaltige Hau en Stell zwesche zwei Wirvele genau treffe, domet dat klapp. För su ene Schlag muss mer sich esu wigg mem Oberkörper drihe, dat mer et Ziel nit mih süht, dat mer treffe well. Wann do jetz ene Kandidat häs, dä sich nicht föge well un sich wind un do dobei weiß, dat wann do nit triffs, der Mob der an der Krage geiht, kriss do Angs. Dat es villleich noch schlimmer wie ene Elfmeter – gläuve ich.
Helfe darf im keiner – zwei Beispill vun 1513
1513 kom et en Kölle zo däm Opstand vun de Gaffele wäge Verfählunge em Rod, bei däm am Engk der Transfixbrief stundt. Die Urkund säht villleich däm eine ov andere jet. Un natürlich woodt gereech ohn Engk – Rodslück, die et Regalt hatte, ävver gäge de Gaffele verlore.
Koot vürher hät der Rentmeister vun Kölle, zo dö Zigg der Johann vun Bergheim, singe Broderssonn, der Reinhart Feugeler, zom Greve ernannt. Der Greve hatt och die Aufgab, der Scharfrichter vum Ääzbischoff zo sinn un huhgestellte Persönlickeite zo richte. Dat Sonderamp es ärg spannend, ävver dodrüvver muss ich noch vill lese, bevür ich hee jet dozo sage mööch.
Nor, am Engk vum Opstand woodt och der Rentmeister hüchsselvs för singe Verfählunge verordeilt. Wä moot in köppe? Ejo, der eige Broderssonn, der Reinhart Feugeler, dä als Greve fresch em Amp wor. Der Johann vun Bergheim wor ene staatse Kääl met Haltung un Ihrgeföhl. Hä woodt em volle Ornat nohm Heumaat gefoht, gingk op dat Gerüss un kneete sich räuhig hin, wie et sich och gehürt. För der Reinhart Feugeler wor dat de eeschte Hinrichtung üvverhaup. Hä beugte sich erunger nohm Johannes un saht „Herr Gevatter, verzeiht mir, dass ich dies tun muss, tut mir herzlich leid“. Der Johann vun Bergheim saht drop „Tu Du nur, wie Dir befohlen ist“.
Evvens dat kunnt der Reinhart nit. Em Hau kritt hä ene Schwächeaanfall un verletz der Johann nor ärg. Der Meister Hans ävver stundt donevve, kräht Metleid, weil dat jo noch duure kunnt, nohm sich et Richschwäät un gov dem Johann flöck der Ress. Dat der Reinhart dat nit kunnt, hät mer däm Aanfänger entschuldig. Nor der Meister Hans wor jetz och schuldig – ene Mörder. Hä hät gestrof, wo hä nit strofe durf – un woodt e paar Dag drop schändlich ersoffe em Rhing bei Zint Kunibäät gefunge. Gestorve för et „Hätz“, dat hä hatt.
Er paar Dag fröhter hät evvens dä Meister Hans enem Verurdeilte glatt der Kopp vum Liev getrennt – nor rollte dä Kopp vun der Tribün un feel op de Ääd. Ene Fassbinger nohm dä Kopp un worf en zoröck op et Geröss. Domet wor hä selvs ävver „unihrlich“gewoode. Hä woodt us der Zunf un och us der Stadt Kölle geworfe. Nor der Scharfrichter stundt zwesche Levve un Dud. Mer durf im nit helfe un in och nit aanpacke. God, noh däm Vürfall gov et zomindes luuter e Geländer an der Tribün.
Un och de Kinder moote richte
Isolation, do han mer jo jetz alle Kenn vun. Ävver ich gläuve, et Levve vum Scharfrichter zo dä Zigg, künne mer uns noch nit vürstelle – och wann ming Beispill schlemm sin. Un „Scharfrichter“ wor en Entscheidung och für de nächste Generatione. De Pänz durfte nix „Ihrliches“ arbeide. Esu kom et, dat sich ganze Scharfrichter-Dynastie gebeldt han, die ungerenein en de Lihr gingke. Et wore isoleete Minsche ohne Name, die mer nit berühre dorf. Zoständig för all dä Dress, dä mer hee en Kölle esu gebaut han.
Mechel
Die Sachinformationen und insbesondere die Beispiele sind dem Buch „Bettler und Gaukler, Dirnen und Henker“ von Franz Irsigler und Arnold Lassotta, erschienen im dtv-Verlag entnommen. (ISBN 978-3-423-30075-9) Es ist zwar irgendwie schwer zu lesen, entwickelt sich aber zu einem meiner Lieblingsbücher.